مکانیزاسیون کشاورزی در مفهوم عامیانه به معنی ماشینی کردن عملیات کشاورزی است که البته در ایران به ماشینی کردن عملیات زراعی بسنده شده است و هنوز بسیار جای کار دارد.
این مفهوم همگام با انقلاب صنعتی و با ورود اولین نمونه‌های تراکتور به مزارع در کشورهای پیشرو شکل گرفت. از جمله اهداف مکانیزاسیون در آن زمان گسترش اراضی کشاورزی، بهره‌برداری از زمین‌های بیشتر در واحد زمان، کاهش سختی کار، بهبود کیفیت کار، افزایش تولید در واحد سطح، کاهش هزینه‌های تولید و افزایش سودآوری بود.
این رویکرد سال‌ها ادامه یافت، اما در همان زمان و به موازات پیشرفت فنی، استانداردسازی و نظارت بر کیفیت ساخت در کشورهای پیشرفته بنیان گذاشته شد و دانشگاه نبراسکا بعنوان نخستین مرکز رسمی مبادرت به آزمون و ارزیابی ماشینهای کشاورزی ورزید.
بیش از صد سال از استاندارد سازی تراکتور و ماشینهای کشاورزی می‌گذرد و در این پرونده صد ساله، در کنار طراحی ماشینهای کشاورزی مباحثی همچون ارگونومی تراکتور و ماشینهای کشاورزی از مباحث مهم در تأییدیه فنی این ماشین‌ها بوده است. از دیگر مواردی که در طی نیم قرن اخیر به آن توجه ویژه شده است می‌توان به اعمال شاخص‌های زیست‌محیطی و معرفی فناوری‌های دوست‌دار طبیعت از جمله کشاورزی حفاظتی و کشاورزی دقیق اشاره کرد.
ناگفته نماند که همه این پیشرفت‌ها در ایران هم تأثیراتی داشته است. از جمله ورود اولین خط تولید تراکتور در حدود 50 سال پیش، گسترش شرکت‌های سازنده و تأمین کننده تجهیزات و قطعات، ایجاد مرکز آزمون ماشینهای کشاورزی و ایجاد گرایشهای متنوع از مهندسی ماشینهای کشاورزی در قالب مهندسی کشاورزی-مکانیزاسیون (با گرایشهای مختلف)، مهندسی ماشینهای صنایع غذایی و مهندسی مکانیک بیوسیستم (در گرایشهای مختلف) که همه این‌ها نشان‌دهنده درک بیشتر اهمیت این حطیه تخصصی توسط مسئولین ذی‌ربط نسبت به گذشته است.
اما سوال اصلی امروز این است که متولی امر مکانیزاسیون در بخش خصوصی چرا دقیقاً مشخص نیست؟ و وزارت جهاد کشاورزی چرا این متخصصین را در کارسپاری امور مرتبط با مکانیزاسیون به رسمیت نمی‌شناسد؟
چرا شاخص‌های بی‌پایه و غلط هنوز ملاک تصمیم‌گیری‌هاست؟
در بسیاری از مصاحبه‌ها از شاخصی با عنوان "ضریب مکانیزاسیون" سخن به میان می‌آید که اصلاً تعریف فنی ندارد. آن را بر حسب درصد بیان می‌کنند و می‌خواهند آن‌را به بیش از 100 درصد برسانند!
این سخنان غیرکارشناسی امروز جایگاهی ندارد و اگر در راستای اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران واقعا به دنبال توسعه پایدار، تأمین امنیت غذایی و نقش‌آفرینی بیش از پیش کشاورزی در درآمد ملی باشیم، باید کمی تخصصی‌تر با مسائل برخورد کنیم. به ویژه اینکه امروز منابع تولید به شدت محدود شده است و لزوم مدیریت فنی و تخصصی منابع غیر قابل انکار است.
در رابطه با این موضوع مهم حتی سازمان مدیریت هم باید تجدید نظر کند و بحث فنی مهندسی ماشینهای کشاورزی (در کلیه گرایش‌ها) را از سایه تسلط غیرمشروع دیگر رشته‌ها برهاند و در رتبه‌بندی شرکت‌های ذی‌صلاح اعمال کند.
مکانیزاسیون کشاورزی امروز دیگر به مدیریت صرف ماشینهای کشاورزی محدود نمی‌شود. بلکه واحدهای بهره‌برداری کشاورزی (اعم از محیط‌های باز (مزرعه، باغ و ...) و محیط‌های بسته (گلخانه، دامپروری، مرغداری، آبزی‌پروری، صنایع فرآوری و ...) را بصورت سیستم‌هایی متشکل از مؤلفه‌های متعدد (مؤثر و متأثر) در نظر می‌گیرد که بخش تحلیل سیستم و نیازسنجی در حیطه تخصصی مهندسین مکانیزاسیون و بخش تأمین (طراحی، ساخت و توسعه) در حیطه تخصصی مهندسین ماشینهای صنایع غذایی و مهندسین مکانیک بیوسیستم است.
در کشوری که در تولید علم رکورد دار شده و تولید مقالات متعدد و با کیفیت از متخصصین این گرایشهای فنی و مهندسی کشاورزی در مجلات معتبر جهان به خوبی می‌درخشد، چه اسراری است که مسئولین امر، برای مباحث تخصصی، حتی برای تنظیم متن سخنرانی هم از ایشان کمک نگیرند و با بیان شاخص‌های من‌درآوردی حیثیت بخش فنی و مهندسی کشاورزی را زیر سوال ببرند.
امید است، حداقل در ابراز نظرات تخصصی از این مهندسین کمک گرفته شود.
محمدباقر لک-وبسایت تخصصی مکانیزاسیون کشاورزی
بهمن‌ماه 1395
مطالب مرتبط:
مکانیزاسیون کشاورزی
مکانیزاسیون حلقه مفقوده کشاورزی ایران
وضعیت امنیت غذایی
فقط متخصصین مکانیزاسیون باید در این زمینه نظر بدهند
اشتغال فارغ‌التحصیلان کشاورزی مهندسی
ارتقای بهره وری راهبرد اصلی مدیریت بخش کشاورزی
نسل نوین کشاورزی در راه است (مصاحبه با جناب آقای دکتر صناعی)
متن مصاحبه با جناب آقای دکتر رفیعی
ابلاغ آیین نامه اجرایی ماده ۳ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی
حمایت دولت از تقویت زیرساخت‌های کشاورزی
دفترچه صلاحیت های مهندسین ماشین های کشاورزی
دفترچه صلاحیت های مهندسین ماشین های کشاورزی-2
امید مهندسین مکانیزاسیون و مکانیک ماشینهای کشاورزی به تدبیر دولت امید
اولویتهای تحقیقاتی در طرح جامع ارتقاء کمی و کیفی وضعیت مکانیزاسیون کشاورزی
پیشرفت مکانیزاسیون کشاورزی با همگرایی «کشاورز،کارخانه،بانک کشاورزی»
شبکه تخصصی مهندسی بیوسیستم و مکانیزاسیون کشاورزی
تغییر شیوه توسعه مکانیزاسیون
افزایش کشت مکانیزه کلزا به 200 هزار هکتار
کمباین‌سازی ایران و عدم وابستگی
